Ezelopvang in het klein
Jacqueline en PP van den Berg hebben vier ezels: Sisi van 28 jaar, Nono van 12, Onix van 3 en Erin van anderhalf. Bij elk dier hoort een eigen verhaal. De eerste ezel kwam van een kinderboerderij. Omdat ze een boerderij hebben, met schaapjes, kippen, katten, een hond en veel plaats voor dieren, wilden ze die graag hebben. Een ezel is een kuddedier; daarom moest er een 'maatje' bij komen. Al zoekende kwamen ze op het spoor van steeds meer dierenleed. Inmiddels is de portemonnee leeg; de particuliere opvang kost handenvol geld. In noodgevallen werken ze samen met de Stichting Ezelopvang in Zeist die verwaarloosde en zieke ezels opvangt door heel het land. Jacqueline en PP denken er over om zelf een officiële Ezelhoeve te starten. Mensen kunnen daar komen kijken naar de ezels, een ezel adopteren, donaties zijn van harte welkom.
door Jeanny Wouters ©
In juni twee jaar geleden kwamen Jacqueline en PP van den Berg in Baarle-Nassau wonen, op een ruime boerderij aan de Goorweg. Ze wilden graag schapen. Daarbij hadden ze alletwee iets met ezels. 'In Spanje zagen we ze altijd op campings, in Middellandse Zee landen worden ze veel gehouden. Dan hoor je ze balken, dat is zo'n apart geluid.' PP vult aan 'het is een apart beest. Een karakter wat je ziet staan.'
Nono en Sisi
'Op een zaterdag zaten we de krant te lezen en daar stond in dat kinderboerderij De Sik in Breda stopte. Ze hadden twee ezels waar ze een plaats voor zochten, Wimpy en Joey. We hebben de Stem gebeld en via via het telefoonnummer gekregen. Ze waren allebei al besproken, maar de mensen van de kinderboerderij kwamen toch bij ons kijken en omdat wij hier zoveel ruimte hadden kozen ze voor ons. Wij hebben hem omgedoopt tot Nono omdat hij zo eigenwijs is! Nono was niet verwaarloosd, het was een goeie ezel. Na twee dagen zeiden we al tegen mekaar, "hier moet er een bij". Eén ezel is eenzaam, moet een maatje hebben, geen schaapjes als gezelschap. Van oorsprong is een ezel een kuddedier.'
Dus gingen ze op zoek naar nog een ezel. In De Vondst vonden ze er een en dus gingen ze een week later kijken in Lage Zwaluwe. 'In een stalletje achter het huis stond het helemaal vol dieren. Te vol, het was laag en donker. Zij, Sisi, stond in een box van 1,5 bij 2,5. Een veulen van 1,5 jaar naast zich dat haar steeds beet. "Mogen we ze even buiten zien?" vroegen we aan die man. Toen moesten alle hokken ernaast afgebroken worden, dus het beest kwam nooit buiten. We schrokken toen we ze zagen. Vol mest, stinken, heel zielig, het hoofd naar beneden. Die man had haar gekocht voor zijn vrouw en kindje om op te rijden. Maar zich niet gerealiseerd dat er veel werk aan zit. Dus was ze maar in de stal gezet en werd er niet meer naar omgekeken. Aan haar gedrag konden we merken dat ze veel slaag gehad had. Als je met een bezem in de buurt kwam werd ze heel bang. Sisi was heel schichtig en lichtblind. Met het veulen was iets niet goed gegaan tijdens de bevalling; die was bij haar weggehaald en dus accepteerde ze haar niet meer. Waarschijnlijk is deze ezel gebruikt voor de fok. Ze was helemaal uitgewoond, een dierenarts heeft dat bevestigd. Toen we haar kregen was ze schijndrachtig.' Na acht dagen stond Sisi in de wei bij Nono, want Jacqueline kon haar niet laten staan. 'Ik stond daar gewoon te huilen, ik wilde haar hebben met haar trieste gezicht, zo zielig. "Die moet mee" dacht ik.' PP vult aan: 'ze was heel duur, want ze zou drachtig zijn. We hebben een trailer geleend, we hadden niks bij ons omdat we alleen gingen kijken, en we hebben haar meegenomen. Ondanks haar brede buik en magere nek.' 'Ezels krijgen vaak slechte voeding, dat is onwetendheid,' benadrukt Jacqueline.
Voeding
'In de zomer mogen ze alleen gras, kort droog gras, heel karig. Op stal krijgen ze alleen stro, gerstestro. In de winter wat hooi erbij, brok, als beloning een appel of een wortel. Maar als ze gezond zijn geen bijvoeding. Ezels zijn gewend aan droogte en karig eten. Jong vers gras is heel slecht voor ze, net als ingekuild gras. Het dier is gewend om hard te werken, dan mogen ze wat meer eten. Maar van te eiwitrijke voeding krijgen ze hypodermia, vet door het bloed. Van stress trouwens ook.' Ze weten er beiden heel veel van. 'Ik heb een speciaal boek over ezels, dat leen ik telkens van de bibliotheek want het is niet meer te koop' lacht Jacqueline.
Ze hebben goede contacten met de Stichting Ezelsociëteit in Zeist, een organisatie die verwaarloosde en zieke ezels opvangt. Als ze met vragen zitten bellen ze Harry en Vera op. In hun vakantie gingen ze vorig jaar naar het Donkey Sanctuary in Engeland waar ze allerlei informatie over hun lievelingsdieren verzamelden.
'In landen waar ze als lastdier worden gebruikt wordt een ezel meestal maar vijf jaar oud. Als ie door z'n poten zakt laten ze hem langs de weg liggen en gaat hij dood' weten ze. Ezels worden vaak slecht behandeld. Ze kosten ook niks in de Middellandse Zee landen. In Engeland is een speciaal initiatief ontwikkelt. Er zijn bussen ingericht met voorlichtingsmateriaal, en die rijden rond in die landen om de mensen informatie te geven over ezels. Hun boodschap is: een ezel is je gereedschap, ga er beter mee om, dan heb je er langer plezier van.
Erin
Hun jongste ezel is Erin. Die is nog maar pas in Baarle-Nassau. Ze vonden haar in Schönberg in de Hoge Venen in Wallonië. Daar hebben Jacqueline en PP ooit gewoond en ze hebben er nog steeds vrienden. Die belden hen met de melding dat er een ezeltje stond bij een paardenhandelaar in de buurt. 'Ze zeiden "ga eens kijken". Het ezeltje lag in de wei bij paarden en koeien en die beten haar steeds. Ze was helemaal stuk. Ze had een dikke vacht en volgens de paardenhandelaar was ze vier jaar oud. Op 19 juni hebben we haar gekocht. Haar vacht zat vol luizen en was helemaal vervilt. Ze zat ook vol wonden. Ik heb haar geschoren.Vrijdags kwam meteen de dierenarts erbij; ze had koliek. De dierenarts heeft haar inentingen gegeven, ontwormd, wondzalf en luizenspul moest ze hebben, er moest een hoefsmid bij komen en de paardentandarts. Een hoop kosten dus. We dachten dat ze dood ging. Maar na twee uur stond ze op. Haar spieren waren onderontwikkeld doordat ze veel gelegen heeft. De paardentandarts stelde vast dat ze pas anderhalf jaar oud is, want ze heeft haar eerste tanden nog niet gewisseld. Het is dus nog een echt veulen.' Als we in de wei gaan kijken maakt het ezeltje allerlei rare bokkensprongen, echt een jong dier. De eerste tanden zijn inmiddels gewisseld; Jacqueline heeft ze bewaard.
'Paardenhandelaren krijgen een ezel vaak erbij als wisselgeld. Zo'n beest wordt in de wei gegooid en daar wordt verder niet naar omgekeken. Erin is waarschijnlijk afkomstig van een zogenaamd salami-transport. Overbodige ezels die naar Italië gaan om er verwerkt te worden in de salami. Die pakken ze weg bij de moeder en dan gaan ze op transport tussen grote paarden en stieren. Zo'n beest heeft nooit rust. Haar staart is ook afgeknipt. Omdat ze afkomstig is uit Ierland hebben we haar Erin genoemd. De kosten voor deze ezel hebben we gelukkig met iemand kunnen delen. Hij is geadopteerd.'
Onix
En dan hebben ze ook nog een ezel van drie jaar oud, een mannetje genaamd Onix. Een cadeautje van PP voor Jacqueline. PP: 'je houdt de advertenties bij in de krant, en als je weet dat ergens een verschoppelingetje staat dan ga ik er op af. Je hebt ook stamboekezels, die staan bij goeie fokkers, daar betalen mensen goed voor en die worden ook goed verzorgd. Die komen er wel. Maar er zijn ook redelijk veel mensen die een ezel hebben als grasmaaier. Onix stond in Waspik op twee vierkante meter. Eerst stond ze op gemeentegrond, maar dat werd een fietspad en toen hadden de eigenaars geen plaats meer voor het dier. Ze waren er wel goed voor, maar door onwetendheid is ze toch niet zo goed behandeld. Ze reden er bijvoorbeeld veel te vroeg op; het dier heeft nu al een doorgezakte rug. Je mag pas op een ezel rijden als hij vier jaar oud is! Maar om te voorkomen dat deze ezel in de handel verdwijnt en in de salami terechtkomt, heb ik hem gekocht.'
Ze hoorden van de mensen van de stichting die ezels redt het verhaal van een ezel die was gered van een Grieks salami transport. Toevallig kwam er een keer iemand in de buurt die Grieks sprak, en toen ging die ezel helemaal door het lint...
Eigenzinnig
Een ezel is geen gemakkelijk dier. PP vergelijkt het met honden en katten: 'een paard lijkt op een hond, die doet wat de baas zegt. Een ezel lijkt meer op een kat, ze hebben een eigen wil, eigen plan, eigen ideeën. Als dat aansluit bij wat jij wilt, dan heb je geluk.' Hun ezels hebben stuk voor stuk een gebruiksaanwijzing, maar ze zijn heel slim en lief. 'Sisi was behoorlijk gedragsgestoord' zegt Jacqueline, 'maar ze is heel goed bijgekomen. Stap voor stap moet je haar aan nieuwe dingen laten wennen.' PP legt uit: 'Je kunt ze wel wat laten doen. Nono bijvoorbeeld, die wil graag werken. Hij komt van de kinderboerderij en verveelt zich in de wei. Hij wil met de kar rijden, kinderen kunnen op zijn rug rijden. Wij hebben ook een ezeltuig en -kar en hij heeft heel snel door hoe dat werkt.'
'Sisi wil liefst met rust gelaten worden. Ze wil ook niet dat er iemand de wei uitgaat. Als de anderen de wei uitgaan, wil ze ook mee. Onix wil het liefst bij Sisi in de buurt zijn. Die twee hangen heel erg aan elkaar. Als ze in de stal komen, de jongens staan samen in een stal en Sisi apart, dan begroeten ze mekaar direct door het open luik ertussenin. En Erin, dat merk je nu al, die wil bij ons zijn op het erf. Zij is niet graag alleen in de wei. De ezels balken ook naar mekaar.'
Verzorging
In de wei hebben de ezels een schuilstal. Elke avond voor het donker gaan de dieren naar binnen. Bij de verzorging komt heel wat kijken. Ezels hebben zachte hoeven en die kunnen bijvoorbeeld niet tegen regen. Ze moeten ook regelmatig geknipt worden; als ze te lang worden krijgen ze krulnagels en zakken ze achter door hun hoeven. Als ze zo moeten lopen is dat erg pijnlijk voor zo'n dier.
Bij Jacqueline en PP worden de dieren elke dag op het erf vastgebonden, wordt hun vacht verzorgd, hun hoeven schoongemaakt en worden ze nagekeken, en pas daarna gaan ze de stal in. 'Dat gaat in een vaste volgorde' legt Jacqueline uit. 'Eerst Nono, dan Onix, dan Sisi. Sisi is niet vastgebonden, die blijft zo wel staan. Daar kroelen we altijd even mee. Ze gaat ook altijd los mee als we gaan wandelen met de ezels. Onix blijft altijd staan tot ie Sisi ziet. Ongelooflijk hoe snel die beesten een band hebben.' PP merkt op: 'ik heb het gevoel of we die beesten al tien jaar hebben.'
'Het is wel heel veel werk, elke dag moeten de stallen schoongemaakt. We werken met een potstal, de mest wordt weggehaald en er gaat steeds stro bovenop iedere ochtend. 'Het is een standaard ritueel, je bent sociaal bezig met die dieren. Het is ongelooflijk hoe slim ze zijn. Als ze vertrouwen hebben kan je alles met ze doen.'
Met Nono deden ze een cursus aangespannen rijden. 'Bij een paard duurt het bijna een jaar voor ie dat kan. Nono werd aangespannen, ze deed haar oren naar voren wat een teken is van "hé leuk". We hingen de kar erachter, een mooie grote sjees. Ze keek om, prompt weer de oren naar voren en binnen een uur wist ie 't gewoon. En hij had het nog nooit eerder gedaan. Een ezel die je vertrouwt werkt graag voor jou!'
Ze volgden ook cursussen in Engeland. 'Een ezel is vreselijk sterk, maar laat niet zien dat het niet goed gaat. Een paard loopt te zeuren, net als een man. Een ezel is meer als een vrouw, gaat door tot ie er bij neervalt. Je kunt ze heel veel leren. Zo pakt Sisi een borstel uit de mand en gaat de rug van Jacqueline doen, of het erf vegen. Of ze pakt een lap en veegt ermee over het tafeltje. En er zit nog veel meer in wat wij niet weten. Ze kunnen ook zuigen door een rietje, zijn gek op sigaretten. Als ik 's avonds in de wei zit met een sigaartje en biertje heb ik de volle aandacht van Nono. Chips vindt ie ook heel lekker.' Jacqueline en PP hebben hun favoriete terrasje bij de wei van de ezels ingericht...
Schoppen
Uren kunnen ze praten over hun ezels. Ezels zijn bijvoorbeeld niet koppig. Hoe zit dat dan? 'Een ezel die stokstijf stilstaat doet dat puur uit angst. Een ezel die schrikt slaat niet op hol net als een paard, maar die staat stil De ogen van de ezel kijken rondom, hij kan ook achter zich zien, maar niet vlak voor zich. Als ze niet zien wat er komt, dan zetten ze zich schrap. Je moet dan gewoon rustig aan doen, niet dwingen. Schoppen doen ze ook bijna niet, alleen als er een mannetje te dichtbij komt, als je iets doet wat ie niet wil. Het is een afweerreactie.'
Op vakantie gaan ze dit jaar niet meer. 'Als je in het paradijs woont, dan hoef je niet weg. We gaan wel een weekendje af en toe, dan hebben we een vaste oppas of zorgt een van onze oudere dochters voor de ezels.' Jacqueline licht toe: 'het kan in een uurtje per dag, de ezels verzorgen. Maar wij doen veel meer. Als ik wegga heb ik een lijst van vier pagina's voor de oppas. Maar met 10 procent van alles wat wij doen is het ook goed.' Zo krijgen de ezels in de zomer van Jacqueline elke dag een boterham met pindakaas en knoflookpoeder. 'Dat knoflook moet in het bloed gaan zitten, als afweer tegen de vliegen en dazen. Ik spuit ze ook in met citronella en behandel ze elke avond tegen jeuk.'
Naast de vier ezels hebben ze ook konijnen, een cavia, schapen, katten een hond. 'Wij zijn nergens naar op zoek, het komt allemaal vanzelf door toeval erbij. Je hebt zo een hele kinderboerderij' zegt Jacqueline lachend. Inmiddels hebben ze al 35 dieren. 'Wat we misschien nog willen doen is een organisatie oprichten, een officiële ezelopvang. Wij weten er nu zoveel van, kunnen misschien verwaarloosde dieren opvangen en doorplaatsen bij mensen die er goed voor zijn. Maar het probleem is, wij hechten ons snel aan dieren...
Foto: Jacqueline en PP van den Berg in de wei bij hun vier ezels.